Przeczytałam i przeanalizowałam pierwszych 18 stron raportu Ordo Iuris pt. “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”, żebyście Wy nie musieli tego robić. Na więcej nie miałam siły.
W ubiegłym tygodniu Ordo Iuris wydało własny raport na temat sytuacji osób LGBT w Polsce. Mało kto pewnie zauważył, że w grudniu zeszłego roku ta sama organizacja opublikowała raport pt. “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich” [1]. Autorami raportu są Gabriela Szewczuk oraz dr Filip F. Furman. Redakcją naukową zajęli się dr Furman i dr Tymoteusz Zych, natomiast recenzję naukową raportu napisał prof. dr hab. Aleksander Nalaskowski.
Od dłuższego czasu śledzę poczynania Ordo Iuris w Polsce, stąd też moje zainteresowanie ich raportem na temat edukacji seksualnej. W celu zaspokojenia mojej ciekawości, ściągnęłam wyżej wspomniany raport ze strony Ordo Iuris i po przeczytaniu pierwszych osiemnastu stron zorientowałam się, że to, co do tej pory przeczytałam, przypomina mi dość niechlujnie napisaną pracę licencjacką.
Zaintrygowana danymi, na podstawie których został stworzony raport, postanowiłam porównać je z cytowanymi w raporcie źródłami. Wprawdzie nie jestem specjalistką od edukacji seksualnej, ale lubię sobie czasem przeglądać rozmaite dane i porównywać z tym, co napisano na ich podstawie. Ponieważ jestem przypadkową kobietą z internetu, która analizy tej dokonała za darmo w swoim wolnym czasie, zdołałam na razie przebrnąć przez pierwszych osiemnaście stron raportu Ordo Iuris. Skupiłam się też przede wszystkim na analizie zawartych w raporcie wykresów. Na więcej chwilowo nie starczy mi czasu ani cierpliwości, tym bardziej, że w przeciwieństwie do Ordo Iuris, nie jestem instytucją ekspercką, której celem jest “dotarcie do społeczeństwa z rzetelną i miarodajną informacją o przemianach zachodzących we współczesnej kulturze prawnej” [2]. O tym, jak bardzo rzetelne i miarodajne są informacje zawarte w raporcie o edukacji seksualnej, przekonacie się za chwilę.
Zacznijmy od wykresu nr 1 pt. “Wskaźnik urodzeń wśród nieletnich – liczba urodzeń żywych na 1000 kobiet w wieku 15-19 lat w 2015 roku” znajdującego się na 15. stronie raportu “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”.
Ilustracja 1. Źródło: “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”.
Według raportu powyższy wykres został stworzony na podstawie danych pochodzących z WHO, The Global Health Observatory: "Adolescent birth rate (per 1000 women aged 15-19 years)" [3]. Po kliknięciu w link znajdujący się w raporcie pod wykresem nr 1, zostaję przekierowana na stronę główną The Global Health Observatory WHO. Z widniejącej na stronie listy w porządku alfabetycznym, wybieram odpowiedni zestaw danych, tj. “Adolescent birth rate (per 1000 women aged 15-19 years)”:
Ilustracja 2. Źródło: WHO. Dostęp: 11 grudnia 2020.
Następnie przefiltrowuję dane przez odpowiednie państwa i lata:
Ilustracja 3. Źródło: WHO. Dostęp: 11 grudnia 2020.
Po przeanalizowaniu danych źródłowych pojawiły się u mnie następujące uwagi/wątpliwości/pytania dotyczące wykresu widniejącego w raporcie Ordo Iuris:
- Wykres sporządzono na podstawie danych za 2015 rok, mimo iż w zestawie, z którego korzystano przy jego tworzeniu, dostępne są dane za 2016 rok dla wszystkich wymienionych państw.
- W trakcie tworzenia wykresu znajdującego się w raporcie Ordo Iuris zaszła pomyłka w kolejności analizowanych państw. Dania ma najmniejszą liczbę urodzeń wśród nieletnich. Francja ze współczynnikiem 5.6 powinna znajdować się na siódmym miejscu od lewej, a nie na trzynastym. Prawidłowy wykres powinien zatem wyglądać tak:
Ilustracja 4. Źródło danych: WHO. Autorka wykresu: Michalina Grzelka.
- Wykres stworzony przez Ordo Iuris został zatytułowany “Wskaźnik urodzeń wśród nieletnich – liczba urodzeń żywych na 1000 kobiet w wieku 15-19 lat w 2015 roku”. Zestaw danych, na podstawie których opracowano wykres, nosi tytuł “Adolescent birth rate (per 1000 women aged 15-19 years)”. Mamy tu więc do czynienia z nieznajomością terminu “adolescent”, który wcale nie jest tożsamy z osobą nieletnią (zresztą sami prawnicy z Ordo Iuris powinni to zauważyć, skoro w danych uwzględnione zostały osoby powyżej 18 roku życia). Na przykład UNICEF i WHO definiują “adolescent” jako osoby pomiędzy 10-19 rokiem życia [4], ale co ja mogę wiedzieć - w końcu jestem tylko upierdliwą antropolożką z internetu, podczas gdy Ordo Iuris prowadzi Centrum Prawa Międzynarodowego, więc na pewno lepiej się orientuje w takich drobnych kwestiach.
Następnie przeszłam do analizy wykresu nr 2 pt. “Wskaźnik ciąż wśród nieletnich – liczba urodzeń żywych powiększona o liczbę aborcji na 1000 kobiet w wieku 15-19 lat w 2017 roku”, również znajdującego się na 15. stronie raportu. I tu także pojawiły się problemy. Pomijam fakt, że w tytule wykresu znowu nieprawidłowo użyto słowa “nieletni” - ten problem wyjaśniłam wcześniej, więc nie ma potrzeby się powtarzać.
Ilustracja 5. Źródło: “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”.
Według informacji podanych pod wykresem, został on sporządzony na podstawie danych pochodzących z Eurostatu, natomiast dane dotyczące państw skandynawskich zostały zaczerpnięte z dokumentu pt. "Pohjoismaiset raskaudenkeskeytykset 2017" [5]. Po kliknięciu w znajdujący się pod wykresem link Eurostatu, pojawia się następujące okienko:
Ilustracja 6. Źródło: Eurostat. Dostęp: 11 grudnia 2020.
Jest to jednak zrozumiałe, ponieważ link prowadził zapewne do przefiltrowanych danych, a nie do ogólnego zbioru. Szukam zatem odpowiedniego zbioru na stronie Eurostatu:
Ilustracja 7. Źródło: Eurostat. Dostęp: 11 grudnia 2020.
W ten sposób natrafiam na zbiór pt. “Legally induced abortions by mother’s age” [6], na którego podstawie być może stworzono wykres nr 2 w raporcie Ordo Iuris - niestety, pod wykresem znajdującym się w raporcie nie ma podanego tytułu zbioru danych. Przefiltrowuję dane przez rok 2017, odpowiednie państwa oraz grupę wiekową zgodnie z tym, co jest widoczne na wykresie nr 2:
Ilustracja 8. "Legally induced abortions by mother's age". Źródło: Eurostat. Dostęp: 11 grudnia 2020.
I tu pojawiają się następujące problemy:
- W “Legally induced abortions by mother's age” na stronie Eurostatu podana jest całkowita liczba ("unit of measure: number") aborcji wykonana w danym roku dla danej grupy wiekowej, a nie wskaźnik w przeliczeniu na 1000 kobiet. Skąd zatem wzięły się wskaźniki w przeliczeniu na 1000 kobiet, na podstawie którego autorzy raportu stworzyli swój wykres?
- Wskaźnik w przeliczeniu na 1000 kobiet jest w innym zbiorze zatytułowanym “Abortion indicators” [7], ale tam z kolei nie widzę podziału na grupy wiekowe:
Ilustracja 9. "Abortion indicators". Źródło: Eurostat. Dostęp: 11 grudnia 2020.
- W analizowanym przeze mnie zbiorze nie ma w ogóle danych dotyczących UK, w związku z czym zachodzi pytanie, skąd autorzy raportu wzięli dane dotyczące tego kraju przedstawione przez nich na wykresie nr 2?
- Moim zdaniem, wiele wskazuje na to, że dane dotyczące liczby żywych urodzeń na 1000 nastolatek w wieku 15-19 w 2017 pochodzą ze strony WHO, ale w takim razie powinno to zostać zaznaczone w źródle:
Ilustracja 10. Adolescent birth rate (per 1000 women aged 15-19 years). Źródło: WHO. Dostęp: 11 grudnia 2020.
- Problematyczny jest też sposób, w jaki autorzy raportu Ordo Iuris wykorzystali dane pochodzące z raportu dotyczącego państw skandynawskich. Po pierwsze, w raporcie skandynawskim nie ma kategorii wiekowej 15-19 lat, a przecież taki zakres został przedstawiony na wykresie nr 2. W skandynawskim dokumencie jest jedynie kategoria “poniżej 20 roku życia”, a to przecież robi różnicę:
Ilustracja 11. "Induced abortions and live births in the Nordic countries according to age per 1000 women 1974-2017 (under 20 year olds). Źródło: "Pohjoismaiset raskaudenkeskeytykset 2017". Dostęp: 11 grudnia 2020.
- Ponadto na wykresie stworzonym przez autorów raportu Ordo Iuris widnieją dane dotyczące Szwecji - tymczasem w tabelce powyżej widać jak na dłoni, że danych szwedzkich za rok 2017 po prostu tam nie ma. Znowu zatem zachodzi pytanie: skąd autorzy raportu wzięli te informacje?
Przejdźmy do wykresu nr 3 pt. “Wskaźnik ciąż wśród nieletnich – liczba urodzeń żywych powiększona o liczbę aborcji na 1000 kobiet w wieku 15-19 lat w 2003 roku” znajdującego się na 16. stronie raportu Ordo Iuris:
Ilustracja 12. Źródło: “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”.
Przy opracowywaniu powyższego wykresu autorzy korzystali z publikacji pt. "Sexuality Education in Europe" [8]. Główny problem z tym wykresem polega na tym, iż wynika z niego, jakoby w 2003 roku w Polsce nie wykonano żadnej aborcji wśród kobiet pomiędzy 15 a 19 rokiem życia. Tymczasem w źródle, z którego korzystano przy tworzeniu wykresu, przy Polsce widnieje N/A, a nie zero. Nie muszę chyba wyjaśniać twórcom raportu, że brak danych nie równa się zeru:
Ilustracja 13. Źródło: "Sexuality Education in Europe". Dostęp: 11 grudnia 2020.
Na tej samej stronie raportu Ordo Iuris, co wykres nr 3, znajduje się wykres nr 4 pt. “Liczba dokonanych aborcji na 1000 żywych urodzeń wśród kobiet w wieku 15-49 lat w 2017 roku”:
Ilustracja 14. Źródło: “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”.
Klikam na źródła podane pod wykresem, czyli “Live births by birth order and age of mother” [9] i “Legally induced abortions by urban/rural residence of woman” [10]. Pierwsze, co rzuca mi się w oczy, to to, że w żadnym ze źródeł nie ma danych dotyczących Francji, tymczasem na wykresie w raporcie Francja widnieje jak byk:
Ilustracja 15. Źródło: UN Data. Dostęp: 12 grudnia 2020.
Ilustracja 16. Źródło: UN Data. Dostęp: 2 marca 2021.
Dodatkowo, w zbiorze danych pt. “Legally induced abortions by urban/rural residence of woman” nie ma podziału na grupy wiekowe - tymczasem wykres Ordo Iuris przedstawia sytuację dla grupy wiekowej 15-49 lat. W tym samym zbiorze można znaleźć dane dotyczące jedynie dziesięciu spośród osiemnastu państw widniejących na wykresie raportu Ordo Iuris. Wiem, że się powtarzam, ale: skąd się wzięły pozostałe dane?
Ilustracja 17. Źródło: UN Data. Dostęp: 12 grudnia 2020.
Zajmijmy się teraz wykresem nr 5 pt. "Występowanie zakażenia wirusem “HIV jako % populacji osób w wieku 15-49 lat w 2018 roku” znajdującego się 17. stronie raportu:
Ilustracja 18. Źródło: “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”.
Według raportu skutkiem “permisywnej” oraz “wulgarnej” (autorzy raportu zdecydowanie nadużywają tych dwóch słów) edukacji seksualnej są “relatywnie wysokie wskaźniki dotyczące liczby osób zakażonych chorobami wenerycznymi w państwach ‘grupy C’. Dotyczy to zarówno zakażeń wirusem HIV (Wykresy 5. oraz 6.) jak występowania wirusowego zapalenia wątroby typu C (Wykres 7.)”. Zaglądam więc do wykresu nr 5, aby zapoznać się z wynikami. Pod wykresem podany jest link do źródła, czyli danych na stronie WHO. Ponieważ po analizie czterech wcześniejszych wykresów moje zaufanie wobec danych zawartych w raporcie Ordo Iuris zostało poważnie nadszarpnięte, klikam w podany link [11] i przefiltrowuję wyniki przez podane w raporcie kraje oraz lata (2018 i, na wszelki wypadek, 2019). Okazuje się, że dla 9 z 15 uwzględnionych na wykresie Ordo Iuris państw, WHO nie ma żadnych danych na temat częstotliwości występowania HIV wśród osób w wieku 15-49. Skąd więc wzięły się nagle dane dla Słowacji, Węgier, Czech, Finlandii, Niemiec, Danii, Islandii, Norwegii i UK? Nie mam pojęcia. Na pewno nie ma ich w podanym źródle. Na dowód zamieszczam poniżej zrzut ekranu. Na dodatek autorzy pomylili się przy przepisywaniu danych dla Włoch i Hiszpanii. Na wykresie Ordo Iuris odsetek osób z HIV dla obu państw wynosi 0.3, podczas gdy na stronie WHO to 0.2 dla Włoch i 0.4 dla Hiszpanii. Podsumowując, na 15 słupków w wykresie Ordo Iuris, 11 pokazuje nieprawidłowe wartości:
Ilustracja 19. "Prevalence of HIV among adults aged 15 to 49" Źródło: WHO. Dostęp: 10 grudnia 2020.
Nadszedł zatem czas na wykres nr 7 pt. “Zdiagnozowane przypadki WZW C na 100 000 obywateli, stan na 2014 rok” znajdującego się na 18. stronie raportu Ordo Iuris:
Ilustracja 20. Źródło: “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”.
Klikam w link podany pod wykresem i przechodzę na stronę główną European Centre for Disease Prevention and Control [12]. Niestety, znajdujący się pod wykresem link nie przenosi mnie bezpośrednio do raportu, z którego korzystano przy tworzeniu wykresu, co oznacza, że muszę wyszukać go po tytule ("Hepatitis C - Annual Epidemiological Report for 2016" [13]):
Ilustracja 21. Źródło: European Centre for Disease Prevention and Control. Dostęp: 2 marca 2021.
Po analizie danych dotyczących WZW C dostępnych na stronie European Centre for Disease Prevention and Control, nachodzą mnie uwagi/wątpliwości/pytania dotyczące korzystania z danych i ich interpretacji w wykonaniu autorów raportu Ordo Iuris.
Po pierwsze, dlaczego wykres został oparty na danych z 2014 roku, skoro na stronie dostępne są dane za 2018 rok, co zostało uchwycone na zrzucie ekranu poniżej:
Ilustracja 22. Źródło: European Centre for Disease Prevention and Control. Dostęp: 12 grudnia 2021.
W odniesieniu do WZW C autorzy raportu napisali, że “Kolejną oznaką nieskuteczności kompleksowej edukacji seksualnej – w sensie ograniczania negatywnych skutków rozwiązłości – są relatywnie wysokie wskaźniki dotyczące liczby osób zakażonych chorobami wenerycznymi w państwach „grupy C”. Dotyczy to zarówno zakażeń wirusem HIV (Wykresy 5. oraz 6.) jak występowania wirusowego zapalenia wątroby typu C (Wykres 7.)”. Coś mi tu nie pasuje w kontekście mojej skromnej wiedzy na temat WZW C, wchodzę więc na pierwszą z brzegu stronę Medonet, z której dowiaduję się, że “zakażenie wirusowym zapaleniem wątroby typu C szerzy się pozajelitowo przez przetoczenie krwi i produktów krwiopochodnych, a także przez zabiegi medyczne przeprowadzone za pomocą niesterylnego sprzętu, połączone z naruszeniem ciągłości powłok ciała. Możliwe jest również zakażenie w wyniku kontaktów seksualnych, ale w znacznie mniejszym stopniu niż przy HBV” [14]. Dowiaduję się ponadto, że zaliczanie WZW C do chorób wenerycznych pozostaje kwestią kontrowersyjną [15]. Jestem zdziwiona, że w raporcie Ordo Iuris WZW C zostało jednoznacznie zaliczone do grupy chorób wenerycznych. Tym bardziej, że nawet w raporcie, na którego podstawie powstał wykres nr 7, jest napisane, że "[o]nly 15.8% of the cases included data on the mode of transmission and of these the most commonly reported was injecting drug use, which accounted for 78.1% of those cases with complete information on transmission status". Podsumowując, w 2014 w 28 krajach europejskich zaraportowano 35 321 przypadków WZW C. Jedynie w 15,8 procentach przypadków (czyli ok. 5581 przypadków) można było ustalić, w jaki sposób doszło do zakażenia wirusem. Spośród tych 5581 przypadków, w większości do zakażenia doszło w wyniku wstrzykiwania narkotyków. Skoro tylko w 15,8 procentach przypadków można było ustalić drogę zakażenia, przy czym 78,1 procent tych zakażeń powstało w wyniku wstrzykiwania narkotyków, skąd wobec tego śmiały wniosek w raporcie Ordo Iuris, iż "[k]olejną oznaką nieskuteczności kompleksowej edukacji seksualnej – w sensie ograniczania negatywnych skutków rozwiązłości – są relatywnie wysokie wskaźniki dotyczące liczby osób zakażonych chorobami wenerycznymi (...). Dotyczy to zarówno zakażeń wirusem HIV (Wykresy 5. oraz 6.) jak występowania wirusowego zapalenia wątroby typu C (...)."?
Jak wspomniałam na początku tego postu, czasu i sił (oraz cierpliwości) starczyło mi jedynie na dokładną analizę wykresów z pierwszych osiemnastu stron raportu Ordo Iuris. Być może kiedyś zdobędę się na dalszą analizę, ale trochę szkoda mi czasu na odrabianie pracy domowej, którą powinno samodzielnie odrobić Ordo Iuris.
Źródła:
[1] Ordo Iuris, “Konsekwencje edukacji seksualnej. Analiza skuteczności edukacji seksualnej w Europie Zachodniej i państwach skandynawskich”: https://ordoiuris.pl/sites/default/files/inline-files/Konsekwencje_edukacji_seksualnej.pdf.
[2] Ordo Iuris, "Kim jesteśmy": https://ordoiuris.pl/kim-jestesmy.
[3] WHO, "Adolescent birth rate (per 1000 women aged 15-19 years)": https://www.who.int/data/gho/indicator-metadata-registry/imr-details/4669.
[4] UN, "Definition of Youth": https://www.un.org/esa/socdev/documents/youth/fact-sheets/youth-definition.pdf.
[5] "Pohjoismaiset raskaudenkeskeytykset 2017": https://www.thl.fi/tilastoliite/tilastoraportit/2019/Liitetaulukot/Tr04_19_Liitetaulukot.pdf.
[6] Eurostat, "Legally induced abortions by mother's age": https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/-/demo_fabort.
[7] Eurostat, "Abortion indicators": https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/-/demo_fabortind.
[8] SAFE Project, "Sexuality Education in Europe": https://www.dge.mec.pt/sites/default/files/Esaude/sexuality_education_in_europe.pdf.
[9] UN Data, "Live births by birth order and age of mother": http://data.un.org/Data.aspx?d=POP&f=tableCode%3A58.
[10] UN Data, “Legally induced abortions by urban/rural residence of woman”: http://data.un.org/Data.aspx?d=POP&f=tableCode%3A17.
[11] WHO, "Prevalence of HIV among adults aged 15 to 49": https://apps.who.int/gho/data/view.main.22500?lang=en.
[12] European Centre for Disease Prevention and Control: https://www.ecdc.europa.eu/en.
[13] ECDC, "Hepatitis C - Annual Epidemiological Report 2016 [2014 data]": https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/hepatitis-c-annual-epidemiological-report-2016-2014-data.
[14] Medonet, "Wirusowe zapalenie wątroby typu C": https://www.onet.pl/?utm_source=manage.wix.com_viasg_medonet&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=ucs&pid=18cb6e1a-0433-5b0b-9d0b-c32ed1a6712d&sid=4e9b6959-4f88-4e8b-9613-65de7438fe5a&utm_v=2#przyczyny-zakazenia-wirusowym-zapaleniem-watroby-typu-c.
[15] Norah A. Terrault, Jennifer L. Dodge, Edward L. Murphy, John E. Tavis, Alexi Kiss, T. R. Levin, Robert G. Gish, Michael P. Busch, Arthur L. Reingold, & Miriam J. Alter; "Sexual transmission of hepatitis C virus among monogamous heterosexual couples: The HCV partners study": https://aasldpubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/hep.26164.